Axit Pantothenic là một trong những vitamin quan trọng nhất đối với con người. Axit Pantothenic có tác dụng tạo ra các tế bào máu và giúp chuyển đổi thức ăn thành năng lượng.
- Chuyên gia Điều dưỡng Sài Gòn chia sẻ về tai biến mạch máu não
- Giảm chỉ số BMI an toàn cùng chuyên gia Điều dưỡng Sài Gòn
- Tìm hiểu về suy tim cùng chuyên gia Điều dưỡng Sài Gòn
DƯỢC LÝ VÀ CƠ CHẾ TÁC DỤNG CỦA ACID PANTOTHENIC
Tên chung quốc tế: Pantothenic acid.
Nhóm tác dụng: vitamin nhóm B (vitamin B5).
Dược lý
Theo dược sĩ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, acid pantothenic là chất chống oxy hóa cần thiết cho chuyển hóa trung gian của hydrat carbon, protein và lipid. Acid pantothenic là tiền chất của coenzym A và vô cùng cần thiết cho phản ứng acetyl hóa (hoạt hóa nhóm acyl) trong tân tạo glucose, giải phóng năng lượng từ phản ứng hydrat carbon, trải qua các quá trình tổng hợp và giáng hóa acid béo, tổng hợp sterol và nội tiết tố steroid, porphyrin, acetylcholin và những hợp chất khác. Acid pantothenic cũng cần thiết cho hoạt động bình thường của biểu mô.
Ở người, cơ thể không thể tự tổng hợp nên lượng acid pantothenic cần thiết phải lấy từ thức ăn. Lượng acid pantothenic thích hợp cho người lớn khoảng 5 mg/ngày, phụ nữ có thai khoảng 6mg/ ngày và 7 mg/ ngày ở phụ nữ cho con bú (theo khuyến cáo của Viện Hàn lâm khoa học quốc gia Hoa Kỳ). Sự thiếu hụt acid pantothenic trong cơ thể hiếm xảy ra vì acid này có trong hầu hết thực phẩm, trừ trường hợp có kết hợp với bệnh pellagra hoặc thiếu hụt các vitamin nhóm B khác. Thiếu acid pantothenic thực nghiệm làm tăng các triệu chứng như ngủ gà, mỏi mệt, nhức đầu, dị cảm ở chân và tay kèm theo tăng phản xạ và gây yếu cơ chi dưới, rối loạn tim mạch, tiêu hóa, thay đổi tính khí, và tăng nhạy cảm với nhiễm khuẩn.
Acid pantothenic không có tác dụng dược lý nổi bật khi dùng cho động vật thí nghiệm hoặc cho người, ngay cả khi dùng liều cao. Khi tiêm liều cao dexpanthenol đã được báo cáo là làm tăng nhu động ruột dạ dày do kích thích acetyl hóa cholin thành acetylcholin; tuy vậy, hiệu quả của thuốc không được chứng minh.
Dược động học
Hấp thu: Sau khi uống, acid pantothenic dễ được hấp thu qua đường tiêu hóa. Nồng độ pantothenat bình thường trong huyết thanh là 100 microgam/ml hoặc hơn.
Phân bố: Dexpanthenol trong cơ thể chuyển hóa thành acid pantothenic phân bố rộng rãi trong mô cơ thể, chủ yếu dưới dạng coenzym A. Nồng độ cao nhất của dexpanthenol có trong gan, tuyến thượng thận, tim và thận. Sữa người mẹ cho con bú, ăn chế độ bình thường, chứa khoảng 2 microgam acid pantothenic trong 1 ml.
Đào thải: Khoảng 70% liều acid pantothenic uống thải trừ ở dạng không đổi trong nước tiểu và khoảng 30% trong phân.
CHỈ ĐỊNH DÙNG THUỐC ACID PANTOTHENIC
Chỉ định dùng thuốc: Khi thiếu hụt acid pantothenic nên dùng sản phẩm đa vitamin có chứa acid pantothenic; các trường hợp viêm dây thần kinh ngoại biên, chuột rút cơ chân ở người mang thai và nghiện rượu, hội chứng nóng rát ở chân, và viêm lưỡi không khỏi khi điều trị bằng những vitamin khác; sử dụng ngoài da để chữa ngứa; thuốc phun bọt dexpanthenol còn được sử dụng để chữa bỏng da; liệt ruột sau mổ, đẻ;
Chống chỉ định: Không có chống chỉ định.
Đối tượng cần thận trọng: Không được tiêm dexpanthenol trong điều trị bệnh tắc ruột cơ học. Đối với bệnh lý liệt ruột, cần lưu ý đến việc bồi phụ nước và điện giải, chống thiếu máu, giảm protein huyết, chống nhiễm khuẩn, tránh dùng thuốc làm giảm nhu động ruột. Nếu bụng bị căng hơi nhiều, cần đặt ống thông hơi. Dexpanthenol có thể làm kéo dài thời gian chảy máu, cần thận trọng ở người có bệnh ưa chảy máu hoặc có nguy cơ chảy máu khác.
Không có dữ liệu về tác dụng có hại khi sử dụng trên phụ nữ có thai và cho con bú
LIỀU LƯỢNG VÀ CÁCH DÙNG ACID PANTOTHENIC
Cách dùng thuốc
Cũng theo dược sĩ Văn bằng 2 Cao đẳng Dược thành phố Hồ Chí Minh, Acid pantothenic và calci pantothenat thường dùng đường uống. Dexpanthenol thường được sử dụng tiêm bắp hoặc truyền tĩnh mạch chậm, cũng được dùng tại chỗ dưới dạng kem bôi, dạng phun bọt. Khi thực hiện truyền tĩnh mạch chậm, dexpanthenol phải được pha với một lượng lớn dung dịch tiêm truyền dextrose 5% hoặc dung dịch Ringer lactat.
Liều lượng dùng thuốc
Hàm lượng 10 mg calci pantothenat tương đương với hàm lượng 9,2 mg acid pantothenic. Uống acid pantothenic 5 – 10 mg /ngày như một lượng bổ sung dinh dưỡng cho người bệnh có hấp thu đường tiêu hóa bình thường.
Tiêm hoặc tiêm truyền: Điều trị kích thích nhu động ruột: Người lớn, tiêm bắp, liều khởi đầu 250 mg – 500 mg dexpanthenol, nhắc lại sau 2 giờ, sau đó cứ 4 – 12 giờ dùng một liều, khi cần. Trẻ em: sử dụng liều11 mg – 12,5 mg dexpanthenol/kg tiêm bắp theo phác đồ trên; Hoặc truyền tĩnh mạch chậm, người lớn: 500 mg dexpanthenol.
Dùng tại chỗ: Khi sử dụng tại chỗ để chữa ngứa và bệnh da, bôi thuốc kem chứa 2% dexpanthenol vào vùng bị tổn thương, ngày 1 hoặc 2 lần, hoặc nhiều hơn nếu cần.
MỘT SỐ LƯU Ý KHI DÙNG ACID PANTOTHENIC
Tương tác thuốc:
- Tránh sử dụng cùng một lúc expanthenol với neostigmin hoặc trong vòng 12 giờ sau khi dùng neostigmin hoặc những thuốc tác dụng giống thần kinh đối giao cảm khác.
- Gây co đồng tử khi sử dụng cùng các thuốc kháng cholinesterase dùng cho mắt (ví dụ: ecothiophat iodid, isoflurophat) có thể tăng lên khi phối hợp với acid pantothenic.
- Không dùng dexpanthenol trong vòng 1 giờ sau khi dùng sucinylcholin, vì dexpanthenol có thể kéo dài tác dụng gây giãn cơ của sucinylcholin.
- Một số hiếm trường hợp dị ứng chưa rõ nguyên nhân đã gặp khi sử dụng đồng thời thuốc tiêm dexpanthenol với thuốc kháng sinh, các thuốc opiat hoặc với barbiturat.
Tác dụng không mong muốn (ADR): Acid pantothenic nói chung không gây độc. Dexpanthenol có thể gây phản ứng dị ứng nhẹ như ngứa, ỉa chảy, nhưng rất ít gặp.
Hướng dẫn cách xử trí ADR: Phải ngừng ngay việc sử dụng dexpanthenol nếu có tình trạng dị ứng.
