Trong thời gian mang thai, phụ nữ có nhiều thay đổi không những về sinh lý mà còn cả những thông số dược động và dược lực. Do đó việc sử dụng thuốc cho phụ nữ có thai cũng cần đặc biệt lưu ý
- Tìm hiểu bệnh mất trí nhớ tạm thời từ chuyên gia Trường Dược Sài Gòn
- Tìm hiểu chứng Hẹp eo động mạch chủ từ chuyên gia Dược Sài Gòn
- Tìm hiểu về bệnh Rung nhĩ từ chuyên gia Trường Dược Sài Gòn
Hãy cùng các Dược sĩ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn tìm hiểu về những thay đổi dược động học ở phụ nữ mang thai qua bài viết sau đây
Sử dụng thuốc ở phụ nữ mang thai cần đặc biệt lưu ý
Tính an toàn của việc sử dụng thuốc thường được tập trung chú ý trong 3 tháng đầu thai kỳ do thuốc thường có tác dụng theo nguyên lý “tất cả hoặc không” (thai chết lưu) trong 8 tuần đầu và hầu hết các dị tật bẩm sinh xảy ra sớm trong giai đoạn phát triển. Bên cạnh đó, sự thay đổi chức năng sinh lý của các hệ cơ quan trong cơ thể người mẹ bắt đầu diễn ra trong 3 tháng đầu thai kỳ và đạt đỉnh trong 3 tháng giữa thai kỳ.
Những thay đổi chức năng tim mạch, hô hấp, tiêu hóa, thận và gan trong thời kỳ mang thai dẫn đến thay đổi dược động học và chuyển hóa của thuốc khi sử dụng thuốc cho nhóm đối tượng này. Ngoài ra, những thay đổi trên hệ thống protein vận chuyển và enzym cũng làm biến đổi thêm sự chuyển hóa thuốc trong thời kỳ mang thai. Do đó, nguy cơ gây quái thai của thuốc nên được cân nhắc tùy theo độ tuổi thai nhi. Nguy cơ tác động trên thai nhi của thuốc đạt mức cao nhất ở giai đoạn phát triển tương ứng của thai, cụ thể như bạn nên tránh sử dụng thuốc tác động lên sự phát triển của sụn trong giai đoạn thai kỳ trẻ đang phát triển khung xương.
Sự thay đổi các quá trình dược động ở phụ nữ mang thai
Dược sĩ Cao đẳng Dược Sài Gòn cho biết sự thay đổi các quá trình dược động học ở phụ nữ mang thai có thể như sau:
- Hấp thu: Thời kỳ mang thai có pH dạ dày tăng có thể ảnh hưởng đến sự hấp thu thuốc có bản chất acid yếu và base yếu. Ngoài ra, buồn nôn, nôn và chậm tháo rỗng dạ dày cũng có thể làm thay đổi sự hấp thu của thuốc.
- Phân bố: Do tăng lượng mỡ trong cơ thể người mẹ khi mang thai nên thể tích phân bố các thuốc thân lipid có thể tăng lên và giảm tốc độ thải trừ. Thể tích phân bố của các thuốc liên kết nhiều với protein huyết tương cũng tăng lên do nồng độ albumin giảm. Tuy nhiên, nồng độ thuốc không liên kết vẫn tương đối ổn định do các thuốc này nhanh chóng được đào thải qua gan và thận.
- Chuyển hóa: Thay đổi enzym CYP450 ảnh hưởng đến chuyển hóa thuốc trong thời kỳ mang thai. Nồng độ các enzym CYP3A4 và CYP2D6 đều tăng, trong khi nồng độ CYP1A2 giảm. Các nghiên cứu cũng đã ghi nhận sự thay đổi của các Enzym Uridine 5′-Diphosphat Glucuronosyltransferase và N-Acetyltransferase. Ngoài ra, tăng nồng độ Estrogen và Progesteron cũng làm thay đổi hoạt tính của các enzym gan, có thể làm tăng thải trừ một số thuốc nhưng lại gây tích lũy một số thuốc khác.
- Thải trừ: Trong thời kỳ mang thai, thể tích huyết tương, cung lượng tim và mức lọc cầu thận của người mẹ tăng lên, có thể dẫn đến giảm nồng độ của các thuốc thải trừ qua thận. Nhìn chung, sự phơi nhiễm của cơ thể với thuốc trong thời kỳ mang thai giảm đi do tăng thải trừ thuốc ở cả dạng liên kết và không liên kết. Điều này có thể đem lại lợi ích trong việc giảm thiểu các biến cố bất lợi trong thai kỳ.
Phụ nữ có thai (PNCT) là một đối tượng phải đặc biệt thận trọng trong sử dụng thuốc. Bởi vì thuốc được sử dụng trong thời kỳ thai nghén có thể gây tác dụng xấu không những cho người mẹ mà còn ảnh hưởng đến các giai đoạn phát triển của thai kỳ, đặc biệt 3 tháng đầu của thai kỳ (một số thuốc có thể gây ra quái thai, dị tật bẩm sinh…).
Nếu được chọn lựa tốt nhất là không nên dùng thuốc ở PNCT. Tuy nhiên, vẫn có nhiều trường hợp phải dùng thuốc, nếu không dùng thuốc chữa bệnh cho thai phụ thì sẽ nguy hiểm cho mẹ và em bé. Dựa vào độ an toàn của thuốc dùng cho PNCT, FDA đã đưa ra hệ thống phân loại thuốc có 5 mức A, B, C, D và X.
Bảng phân loại thuốc dùng cho phụ nữ có thai cụ thể trong hình ảnh dưới đây:
Hiện nay, việc thay đổi độ tuổi mang thai và việc trẻ hóa các bệnh mạn tính, dược sĩ cần trang bị đầy đủ kiến thức để có thể đánh giá tính an toàn của việc sử dụng thuốc trong thai kỳ.
Dược sĩ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn cũng khuyến cáo, trước khi quyết định sử dụng bất cứ loại thuốc nào cho phụ nữ có thai, bạn nên đến các cơ sở y tế gần nhất để các bác sĩ thăm khám và được tư vấn cho từng trường hợp cụ thể nhằm tránh những tác dụng phụ không mong muốn có thể xảy ra cho mẹ và bé.
